LỜI ĐẦU SÁCH
Kính thưa quư văn thi hữu và bạn đọc,
Cuối cùng bộ sách này cũng đă đến tay quí vị sau gần 3 năm kêu gọi, liên lạc, thu thập bài vở, t́m tài liệu, soạn viết, hiệu đính, sắp xếp và tŕnh bày, rồi lên khuôn.
Dù trải thời gian khá lâu để hoàn tất, tuyển tập này vẫn chưa đáp ứng được những ǵ nhóm chủ trương đề ra lúc ban đầu; như thế, tất nhiên cũng không thể thỏa đáng ḷng mong đợi của quư vị cho một thiên sưu khảo văn học Phật giáo Việt Nam Hải Ngoại đúng như tên gọi của nó.
Ngoài vấn đề chậm trễ về thời gian và kỹ thuật, có vài lư do khiến tuyển tập chưa được sự tham gia đầy đủ của văn thi hữu Phật giáo:
1) Hiểu lầm về mẫu đề nghị của chúng tôi cho phần tiểu sử: Trong phần này, chúng tôi đề nghị quư văn thi hữu cho biết tác phẩm, dịch phẩm đă xuất bản, năm xuất bản. Một số quư vị nghĩ rằng ḿnh chưa có tác phẩm xuất bản nên không tham gia gửi bài. Thực ra, chúng tôi không chủ trương chỉ đón nhận những vị có tác phẩm xuất bản, mà trọng yếu là có đóng góp, có sinh hoạt văn học liên quan đến Phật giáo, ở bất kỳ thể tài nào trên báo chí hoặc websites;
2) Sự đinh ninh của văn thi hữu đối với thông báo số 2 (do chúng tôi phổ biến ngày 17 tháng 12 năm 2006) và thông báo số 3 (ngày 10 tháng 4 năm 2007): Ở hai thông báo này, chúng tôi lạc quan tŕnh bày cùng quư vị rằng đă sưu tập sơ khởi ít nhất 260 tác/dịch giả Phật giáo có thể được đưa vào tuyển tập. Thực ra danh sách này chỉ là đề nghị và cũng hàm ư thỉnh mời, chứ không phải là chung quyết. Nhưng một số quư vị có thể ngộ nhận rằng tên ḿnh có trong danh sách có nghĩa là nhóm chủ trương sẽ tự lo phần biên soạn/sưu tầm tiểu sử, h́nh ảnh và bài viết của ḿnh, nên chỉ chờ đợi ngày tuyển tập ra mắt; trong khi đó, chúng tôi cũng đang trông mong sự hồi đáp chính thức bằng cách gửi bài và tiểu sử do chính quư vị tự chọn;
3) Trong danh sách các tác giả và dịch giả do chúng tôi đề nghị, có một số vị v́ thấy tên của người khác không thuận hợp với ḿnh về quan điểm cá nhân, tổ chức hoặc lập trường nào đó, đă ngần ngại tham gia. Thực ra đây là vuông chiếu văn học Phật giáo, trân trọng sưu tập tất cả những đóng góp tinh thần của người con Phật Việt Nam tại hải ngoại, mà chúng tôi xem như là một thứ văn khố lưu trữ tài liệu cho những nhà nghiên cứu văn học sử Phật Giáo Việt Nam và cũng để cho thấy những thành quả trong lănh vực văn học mà chư tăng, ni và văn nghệ sĩ phật tử đă đóng góp trong suốt ba mươi mấy năm qua;
4) Liên quan vấn đề quan điểm, lập trường, theo cố vấn của một số vị đă từng thực hiện các tuyển tập văn học, chúng tôi không nên tự tiện trích đăng bài vở và tiểu sử của quư văn thi hữu, dù rằng trong số ấy có nhiều tác giả và tác phẩm quá phổ thông, có thể t́m thấy dễ dàng trên nhiều trang lưới điện toán. Đây là cách để tránh những phiền phức về mặt tác quyền, hoặc những câu nệ vượt ngoài thiên chức sáng đẹp của văn học và Phật giáo.
Từ những lư do kể trên, chúng tôi đă rút bớt hơn phân nửa danh sách đề nghị ban đầu, và với từng bước cân nhắc, chỉ giới thiệu nơi đây các tác giả có gửi bài, h́nh ảnh và tiểu sử đến chúng tôi, hoặc đă hoan hỷ cho phép chúng tôi sử dụng tài liệu. Và cũng v́ những điều kiện giới hạn đă nói, tuyển tập này chỉ được xem như là bộ I, là bước khởi đầu trong đề án sưu khảo văn học Phật giáo của chúng tôi. Có nghĩa rằng, chúng tôi vẫn tiếp tục thỉnh cầu sự cọng tác của quư văn thi hữu khắp nơi để các bộ II, III hoặc xa hơn nữa, được nối tiếp h́nh thành để chúng ta cùng ghi dấu những đóng góp trí tuệ và sáng tạo của người con Phật trong văn học sử Phật Việt ngoài nước.
Về nội dung, tuyển tập được mở đầu với bài “Tổng Luận về Văn Học Phật Giáo Việt Nam Hải Ngoại” của Huỳnh Kim Quang: tŕnh bày tổng quát về sinh hoạt văn học của Phật giáo trên nền tảng của Duyên Khởi - Tánh Không; thẩm xét giá trị của văn học (Danh) trong thể tính của Phật giáo (Thực). Bài viết cũng cho chúng ta một tổng quan về các khuynh hướng và thể loại văn học Phật giáo, từ nguồn gốc kinh điển cũng như đối với nền văn học hiện đại. Các thuận lợi cho sự phát triển và những quan ngại cho sự suy yếu của văn học Phật giáo cũng được tác giả trung thực nêu ra.
Tiếp đến là bài “Văn học Phật giáo là con đường tri thức vượt thoát” của Thích Nguyên Siêu, nhấn mạnh điểm cốt lơi tinh hoa của nền văn học Phật giáo: giải thoát tri kiến. Từ những dẫn chứng công phu và chắt lọc trong kinh điển, tác giả minh định con đường cao đẹp của văn học Phật giáo, dù trong thể loại và thể tài nào, cũng hướng đến mục tiêu tối hậu là giải thoát, giác ngộ, đem lại an vui cho sinh loại.
Sau đó, là bài “Dẫn vào thế giới văn học Phật giáo” của Tuệ Sỹ. V́ là người trong nước, tác giả không chính thức góp mặt trong tuyển tập này; nhưng trên b́nh diện văn học Phật giáo, ông là một trong rất hiếm người có thẩm quyền chuyên môn để đưa ra cái nh́n thấu đáo và quán thông về thế giới ngôn ngữ văn tự, về yếu tính của văn học Phật giáo. Chúng tôi xem bài viết của ông như là kim chỉ nam cho những người làm văn hóa, văn học Phật giáo, v́ vậy xin trích đăng vào phần đầu của tuyển tập để làm tài liệu tham khảo.
Sau cùng là hai đoản văn của Vĩnh Hảo, “Suy nghĩ về văn học Phật giáo” và “T́m, Nh́n và Thấy.” Những ưu tư trăn trở của tác giả về sinh hoạt văn học Phật giáo được gửi gắm trong hai bài viết này, chủ yếu là gợi ư cho việc mở rộng các khuynh hướng sáng tác trong Phật giáo, dựa trên bố cục và lư nghĩa của Tứ Thánh Đế. Theo tác giả, việc mở rộng này không những cần sự phối hợp và đồng điệu cảm thông giữa người viết và người đọc, mà c̣n qua trung gian quan trọng của những cơ quan báo chí, truyền thông. Nếu người chủ trương báo chí không nh́n nhận một sáng tác phẩm nào đó thuộc văn học Phật giáo th́ sáng tác ấy sẽ không có mặt trên các diễn đàn Phật giáo, và dĩ nhiên sẽ không thể đến với người đọc Phật giáo như là tác giả mong đợi.
Tiếp sau các bài viết trong phần tổng luận là các sáng tác của nhiều thế hệ tác giả, dịch giả tiêu biểu, từ những vị tuổi đời trên 80 cho đến hàng hậu sinh tuổi đời dưới 30; qua đó, quư vị sẽ nhận ra một thế giới bao la, sâu rộng của Phật giáo được tŕnh bày bằng đủ các thể loại văn học: biên khảo, tiểu luận, tham luận, kư sự, tùy bút, truyện ngắn, thơ, v.v…; và mỗi tác giả từ vị trí của ḿnh, đă biểu hiện cảm quan, tư duy, ngôn ngữ của ḿnh trong hầu hết các phương diện của đời sống: chính trị, văn hóa, lịch sử, phong tục, xă hội, tôn giáo, t́nh cảm, v.v… Đa dạng, nhưng cùng một âm hưởng: nhân bản, trí tuệ và siêu thoát. Đó là tiếng nói chung của những người con Phật, dù ở thế hệ trước hay sau, từ tổ chức này hay tổ chức khác, hoặc chỉ từ những cá nhân đơn độc dấn thân vào trần gian khổ lụy với hành trang của đạo giải thoát.
Về h́nh thức, tuyển tập này, như đă nói ở trước, xem như là Bộ I, chia thành hai tập, I và II, gồm 3 phần chính: Tổng luận (phần I), Tác giả và Tác phẩm (phần II), và Phụ lục (phần III).
Phần II, Tác giả và Tác phẩm được sắp theo mẫu tự alphabet (a, b, c…), dùng chữ đầu của (tên) họ, bút hiệu, pháp danh, hoặc pháp hiệu. Ví dụ Nguyễn Tất Nhiên, họ Nguyễn, được xếp vào vần N; Hoang Phong, bút hiệu, được xếp vào vần H; Chân Huyền, pháp danh, được xếp vào vần C. Riêng quư vị Tăng Ni với họ Thích, Thích nữ, chúng tôi xin lấy chữ đầu của pháp hiệu, c̣n chữ Thích hay Thích nữ được đặt sau nơi phần danh mục để dễ tra t́m. Ví dụ Thích Hạnh Tuấn, được ghi nơi danh mục là Hạnh Tuấn (Thích), xếp nơi vần H; nhưng nơi trang chính của tác giả, chúng tôi ghi đúng là Thích Hạnh Tuấn.
V́ số trang quá dày, sách được phân thành hai tập. Các tác giả từ vần B - M được sắp trong tập I; các tác giả từ vần N - V được sắp trong tập II. Tuy vậy, ở mỗi tập đều có đầy đủ Mục Lục và Danh Mục Tác giả & Tác phẩm để quư vị dễ tra cứu.
Nhân đây, chúng tôi xin thành tâm tri ân chư tôn Thiền Đức Tăng, Ni và các văn thi hữu đă hết ḷng hỗ trợ, khích lệ, góp ư, gửi tài liệu và hoan hỷ cho phép chúng tôi dùng tài liệu của quư vị trong bộ sách này. Chúng tôi cũng xin chân thành cảm tạ các trang mạng Phật Giáo Việt Nam, bởi nhờ các trang mạng này chúng tôi có thể t́m được một số tài liệu mà trong tay chúng tôi không có.
Nh́n lại bộ sách, chúng tôi biết hăy c̣n thiếu sót rất nhiều văn thi hữu từng có những đóng góp đáng kể trong sinh hoạt văn học Phật giáo hải ngoại. Thiếu sót này không cho phép chúng tôi thỏa măn để rồi dừng lại công tŕnh sưu tập. Chúng tôi dặn ḷng sẽ nỗ lực nhiều hơn nữa để có các bộ kế tiếp (mỗi bộ trên dưới 100 vị); nhưng thành tựu hay không đều do sự hoan hỷ cọng tác của quư vị.
Trên tay quư vị là một tuyển tập khiêm nhường, giới hạn. Nhưng dù thế nào, đây là tinh hoa tư tưởng và sáng tác phẩm của quư văn thi hữu đă ưu ái, tin cậy trao phó cho chúng tôi. Với ḷng cảm kích, biết ơn, xin được trân trọng giới thiệu bộ I của Văn Học Phật Giáo Việt Nam Hải Ngoại Sưu Khảo.
Ngày 15 tháng 12 năm 2009
Thích Tâm Ḥa & Bùi Ngọc Đường