SINH NHẬT
(30-11-2004)
Lâu lắm rồi, những mấy mươi năm trước,
ḿnh được sinh ra.
Từ ngày lọt ḷng năm ấy, rồi đến "thôi
nôi" năm kế tiếp, rồi đến những sinh nhật chẳng nhớ ǵ cả, rồi đến những sinh
nhật có nhớ mà làm như quên, rồi đến những sinh nhật có nhớ cũng như không,
rồi đến sinh nhật đă quên mà người khác lại nhắc, rồi đến những sinh nhật ai
cũng nhắc, rồi đến những sinh nhật ai cũng quên, rồi đến sinh nhật đứng một
ḿnh bên song cửa lặng lẽ nh́n mây bay, rồi đến sinh nhật suốt ngày ngồi trên
máy bay sau đó chộn rộn loay hoay chuyện nhập trại, rồi đến những sinh nhật
không ai nhớ hoặc nhớ mà không dám nhắc, rồi đến những sinh nhật cố gắng quên
và trốn tránh mọi người, rồi đến những sinh nhật đơn giản, đơn giản, thật đơn
giản... cho đến nay, hễ đến sinh nhật th́ ḿnh vẫn cứ băn khoăn, vẫn cứ nghĩ
ngợi, ưu tư, vẫn cứ mang cảm giác như là có một điều ǵ, một cái ǵ đă sinh ra,
vừa sinh ra, sắp sinh ra. Sao hôm qua và ngày mai ḿnh lại không nghĩ về điều
ấy, hoặc có nghĩ mà không rơ nét, không thấy quan trọng như là đúng vào sinh
nhật? Có lẽ chỉ là một thứ ảo giác mà gia đ́nh và xă hội đă uốn nắn thành một
thông lệ, một thói quen. Không phải chỉ đơn giản là thói quen trong thông lệ,
mà c̣n là thói quen trong tư tưởng, trong cảm giác. Vâng, có một thông lệ của
ḍng tư tưởng sinh nhật.
Nó cho ḿnh một cảm giác mơ hồ, rồi cảm
giác mơ hồ ấy lại khơi dậy một thứ tư tưởng nào đó. Ở mặt ngoài th́ là một thứ
cảm giác hời hợt như là niềm vui hôm nay là ngày đặc biệt của ḿnh (những ngày
khác là ngày của người ta hoặc là ngày vui của chung mọi người), hoặc niềm vui
được người khác quan tâm chúc tụng, hoặc nỗi buồn ḿnh già thêm một tuổi mà
chẳng làm được chi, hoặc nỗi buồn là không ai (hay là ít ai) nhớ đến sinh nhật
ḿnh, hoặc nỗi buồn là tại sao cái người đặc biệt ấy lại đặc biệt không nhớ
cái ngày đặc biệt của người đặc biệt như ḿnh; nhưng bên trong th́ âm ỉ, lờ mờ
một cái ǵ, tờ tợ như là một hoài niệm, cũng không hẳn là hoài niệm đơn giản
như là nhớ lại những sinh nhật đă qua, mà là một thứ cảm hoài mang mang...
Cũng không hẳn là cảm hoài nữa. Cảm hoài là cảm xúc dâng dậy từ một sự hoài
niệm với một vài kỷ niệm nào đó trong dĩ văng. Những kỷ niệm ấy có lịch sử của
chúng, và có h́nh ảnh của chúng. Đàng này, cái hoài niệm dường như lại đi lui
lại thật xa, vượt khỏi những ngày, những tháng, những năm được ghi tính trên
lịch, hoặc được ghi nhớ trong kư ức... Nó t́m ṭi, cố nhớ lại một cái ǵ, một
lẽ ǵ, hiện hữu trước khi sinh ra, hiện hữu trước tất cả mọi sinh nhật.
Tại sao ḿnh lại sinh ra nhỉ? Đừng vội
trả lời rằng cha mẹ muốn vậy. Đừng vội nói rằng ư Chúa. Đừng vội trả lời là
nhân quả, nhân duyên, nghiệp báo...
Mục đích sinh ra đời của ḿnh là ǵ nhỉ?
Đừng vội trả lời sinh ra để sống. Đừng vội trả lời sinh ra để làm con của ba
má. Đừng vội trả lời sinh ra để làm ba má những người con. Đừng vội trả lời
sinh ra để làm người yêu của người yêu ḿnh, người yêu của người ḿnh yêu,
người yêu của người không yêu ḿnh, người yêu của người ḿnh không yêu. Đừng
vội trả lời sinh ra để làm ông này, bà nọ. Đừng vội trả lời sinh ra để đi làm
kiếm tiền mà tiêu xài cho sướng. Đừng vội trả lời sinh ra để hưởng thụ những
ǵ gia đ́nh và xă hội đă cung cấp cho ḿnh. Đừng vội trả lời sinh ra để ngồi
không mà tận hưởng những quyền lợi của bao nhiêu người khác dâng hiến. Đừng
vội trả lời sinh ra để phục vụ, cung phụng người khác, tập thể khác. Đừng vội
trả lời sinh ra để làm vua, làm chúa, làm kẻ lănh đạo, làm kẻ bất lương, làm
kẻ bất nhân, làm kẻ vô t́nh, làm kẻ vô tâm, làm kẻ vô liêm sỉ... (tại sao
những tính từ này lại thường đi theo với những danh từ kia trong một đất nước
khốn khổ?). Đừng vội trả lời sinh ra để cưu mang một thứ trọng nhiệm nào đó.
Đừng vội trả lời sinh ra để làm vui kẻ khác...
Mỗi người có một câu trả lời cho sự sinh
ra của ḿnh. Câu trả lời ấy, không hẳn là đúng đâu. Nếu không biết được ư
nghĩa của sự chưa sinh, của cái chưa sinh, của lúc chưa sinh, th́ không thể
nào hiểu được ư nghĩa của cái sinh.
Trước sinh nhật của hôm nay, tôi là ǵ
nhỉ? Là ngày hôm qua, hôm kia, hôm nọ... Những ngày trước đó, tôi chẳng khác
hôm nay là bao. Nhưng hôm nay, đúng ngày sinh nhật, tôi nh́n lại tôi, nh́n lại
con đường tôi đă kinh qua, lại nh́n con đường tôi sắp bước đến. Rất khác. Cái
khác là ở khoảng cách thật xa. Nhưng không có cái gần, sẽ chẳng bao giờ có
được cái xa ấy cả. Vậy con đường sau lưng hay con đường trước mặt, chẳng qua
cũng chỉ là cái được sinh ra từ cái chưa sinh ra. Nếu đă sinh ra rồi th́ không
c̣n được sinh ra nữa. Nếu chưa sinh ra mà không chịu được sinh ra bởi cái chưa
sinh, th́ cũng không được sinh ra. Vậy, phải luôn sẵn sàng như thể ḿnh chưa
sinh ra, phải luôn sẵn sàng để bước qua cái cửa sinh, th́ ḿnh mới có thể được
sinh ra một cách mới mẻ, trong từng giây phút, mà không bị vướng vào "đường
xưa lối cũ" của cuộc đời.
Lịch sử của con người, hay xă hội, vẫn
được ghi bằng những cái đă sinh ra. Nhưng con người muôn thuở, dường như chẳng
bao giờ thấy được cái chưa sinh ra của chính ḿnh.
Mà chính cái chưa sinh ấy lại mới là cái làm nên
những lịch sử muôn h́nh vạn trạng của trần gian này.
Tôi ngồi đây, nhân sáng sớm của ngày
sinh, nh́n lui về quá khứ, thật xa, thật xa, muốn tự vấn một điều.
Tại sao tôi sinh ra?
Vĩnh Hảo
